ემოციური გადაღლილობის მიზეზები და მისი მართვის ხერხები

მსოფლიოში მიმდინარე მოვლენების გათვალისწინებით, უკანასკნელი რამდენიმე წელი ჩვენთვის საკმაოდ რთული და დატვირთული აღმოჩნდა. მსოფლიო პანდემიამ მნიშვნელოვანი საფრთხე შეუქმნა ჩვენს ფიზიკურ თუ მენტალურ ჯანმრთელობას. ახლა კი, სანამ პანდემიისგან გამოწვეული მატერიალური თუ ემოციური ზიანის დაძლევას შევძლებდით, ომის თვითმხილველები აღმოვჩნდით. 

ბუნებრივია, რომ ჩვენი ინდივიდუალური თუ კოლექტიური გამოცდილებიდან გამომდინარე, მსოფლიოში ამჟამად მიმდინარე მოვლენებს, ბევრი ჩვენგანი განსაკუთრებით მძაფრად აღიქვამს. გვაქვს განცდა, რომ ის, რაც უკვე გამოვიარეთ, კვლავ მეორდება და ბუნებრივია, რომ ამ დროს განვიცდიდეთ შიშის, შფოთვას, ბრაზს, დაუცველობისა და უიმედობის განცდას.

მართალია, ახლა ემოციური სტაბილურობის შენარჩუნება რთულია, თუმცა ასეთ დროს, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ჩვენს ემოციურ კეთილდღეობაზე ზრუნვა.

როგორ აღიქვამს ასეთ მოვლენებს ჩვენი სხეული და გონება?

ასეთი მოვლენების დროს, როგორიც არის პანდემია და კონფლიქტი, ჩვენი სხეული და გონება იწყებს სტრესზე რეაგირებას. ამ დროს აქტიურდება ჩვენი სიმპათიკური ნერვული სისტემა და ჩვენ ბრძოლის (წინააღმდეგობის გაწევის) ან გაქცევის მოთხოვნილება გვიჩნდება.

 ასეთ დროს:

• ნელდება საკვების გადამუშავების პროცესი

• მეტი სისხლი მიეწოდება კიდურებს

• გამოიყოფა სტრესის ჰორმონები 

• ვართ მობილიზებულები

• ჩვენ გადაწყვეტილებებს მართავს ამიგდალა (ჩვენი ტვინის ის ნაწილი, რომელიც ემოციებზეა პასუხისმგებელი) 

• ამიგდალას გაძლიერებასთან ერთად, სუსტდება ჩვენი ტვინის პრეფრონტალური კორტექსი, რომელიც რაციონალურ აზროვნებაზეა პასუხისმგებელი.

სწორედ ამიტომ, ასეთი მოვლენების საწყის ეტაპზე, ბუნებრივია, თუ განვიცდით:

• ბრაზს 

• შიშს 

• შფოთვას

• გაღიზიანებას

• გვეუფლება დაუცველობის განცდა

• გვიჭირს ვიყოთ პროდუქტიულები 

• დარღვეული გვაქვს ძილი

• გვეცვლება მადა

• მთელ დროს, ეკრანებთან, სიახლეების მოლოდინში ვატარებთ

• გვიჭირს სხვა საკითხებსა თუ საქმეებზე კონცენტრირება 

ხოლო გარკვეული პერიოდის შემდეგ, გადამეტებულ და ხანგრძლივად გააქტიურებულ სტრესის რეაქციაზე, შესაძლოა ემოციური თუ ფიზიკური გადაწვის ნიშნები გამოგვივლინდეს. სიმპათიკური ნერვული სისტემის მუდმივი განგაშის მდგომარეობაში ყოფნა, ძალიან დიდ ფიზიკურ და მენტალურ რესურსს მოითხვოს. ეს მდგომარეობა მხოლოდ მოკლე ვადაზეა გათვლილი. შესაბამისად, გარკვეული დროის შემდეგ, ჩვენ შესაძლოა ვიგრძნოთ:

• დაღლილობა

• სიცარიელე

• ემოციური გამოფიტვა

• გაგვიჩნდეს იზოლირების სურვილი 

• ენერგიის ნაკლებობასთან ერთად, იკლებს ჩვენი პროდუქტიულობაც

გარდა ამისა, გარკვეული პერიოდის შემდეგ, ირთვება ჩვენი ფსიქოლოგიური იმუნიტეტი, რომელიც ქაოსში ახალი, “ნორმალური” მდგომარეობის მოძებნას და სტაბილურობის აღდგენას ცდილობს.

ამ დროს უმჯობესია ვცადოთ:

• ჩვენ თავს დავუწესოთ გარკვეული ჯანსაღი საზღვრები 

• ისევ დავიწყოთ საკუთარ თავზე ზრუნვა 

• დავუბრუნდეთ ჩვეულ რეჟიმს 

• და ხელახლა ვცადოთ ვიყოთ პროდუქტიულები

თუმცა, ამ პროცესში ყველას გამოცდილება ინდივიდუალურია. 

ვცადოთ, შეძლებისდაგვარად, ზომიერად და მიზანმიმართულად გავეცნოთ სიახლეებს 

ინფორმირებულობა, თეორიულად, ქმნის განცდას, რომ არსებულ საფრთხეს ვაკონტროლებთ, თუმცა დიდი რაოდენობითა და სიხშირით მიღებული, გაუფილტრავი და უარყოფითი ინფორმაცია საწინააღმდეგო შედეგს გვაძლევს. შესაძლოა, თავდაპირველად გაგვიჭირდეს, თუმცა ჩვენი მენტალური და ემოციური კეთილდღეობისათვის მნიშვნელოვანი სარგებელი ექნება ნეგატიური სიახლეებისა და ვიზუალური მასალის შემცირებას. 

• ახალი ამბების გასაგებად, შევარჩიოთ სანდო წყაროები

გადავხედოთ იმ საინფორმაციო არხებს, საიდანაც ყოველდღიურად ვიღებთ ინფორმაციას, იქნება ეს ტელევიზია თუ სოციალური მედია, გავფილტროთ და მხოლოდ ის არხები დავტოვოთ, რომლებიც ნამდვილად გადამოწმებულ ინფორმაციას გვაწვდიან. 

• ყურადღება მივაქციოთ იმასაც, თუ რა სიხშირით ვეცნობით სიახლეებს

რთული ემოციური ფონის გათვალისწინებით, მნიშვნელოვანია, რომ ახალი ინფორმაცია გააზრებულად და მიზანმიმართულად მივიღოთ. შესაძლებელია, თავდაპირველად გაგვიჭირდეს, თუმცა შევეცადოთ, რომ, მაგალითად, სიახლეებს საათში ერთხელ, მხოლოდ 5 წუთის მანძილზე გავეცნოთ. შემდეგ, შეგვიძლია გავზარდოთ ინტერვალი და 2 საათში ერთხელ შევამოწმოთ მიმდინარე ამბები. 

ვცადოთ საკუთარი ფიქრებისა და განცდებისთვის მოსმენა 

დღის განმავლობაში, ნებისმიერ დროს, რასაც არ უნდა ვაკეთებდეთ და სადაც არ უნდა ვიყოთ, შეგვიძლია ერთი წუთით შევჩერდეთ და ვკითხოთ საკუთარ თავს: რას ვგრძნობ ახლა? თუ იგრძნობთ, რომ რთულ ემოციურ მდგომარეობას მარტო ვერ უმკლავდებით, შეგიძლიათ გარშემომყოფებისგან მხარდაჭერა მიიღოთ.

ეს შესაძლოა იყოს: 

• საუბარი ოჯახის წევრთან ან მეგობართან, 

• უარყოფითი ენერგიისგან გასათავისუფლებლად - გასეირნება, 

• დღის პროდუქტიულად გასატარებლად - სახლის დალაგება ან სადილის მომზადება. 

ოღონდ, ნუ დავივიწყებთ, რომ რთული და, ერთი შეხედვით, უარყოფითი ემოციები ბუნებრივია და მათგან გაქცევის ნაცვლად, უბრალოდ ამ ემოციების მოსმენა, გააზრება და მათზე საჭიროებისამებრ რეაგირება ვცადოთ.

ვცადოთ ჩვენი პრიორიტეტების განსაზღვრა და დროის შესაბამისად გადანაწილება 

კონცენტრაციისა და შრომისუნარიანობის დაქვეითების ფონზეც კი, სასურველია, რომ საკუთარ ვალდებულებებსა თუ პასუხისმგებლობებზე უარი არ ვთქვათ. კარგი იქნება, თუ შევძლებთ მანამდე არსებული რუტინისა და დღის განრიგის შენარჩუნებას, თუმცა, საჭიროების შემთხვევაში, შეგვიძლია შევამციროთ ის ფიზიკური თუ ინტელექტუალური რესურსი, რომლის გამოყენებაც გვიწევს ყოველდღიურად. ამ შემთხვევაში, ყურადღება მივაქციოთ თავისუფალი დროის სწორად გამოყენების მნიშვნელობასაც. საათობით სქროლვის ნაცვლად,

დავკავდეთ ჩვენთვის სასიამოვნო აქტივობით:

• შევხვდეთ მეგობრებს 

• ვნახოთ ახალი ფილმი 

• მოვუაროთ მცენარეებს 

• მოვუსმინოთ საინტერესო ლექციას ან მუსიკას… 

ქრონიკული სტრესი ძალიან დიდ მენტალურ და ემოციურ რესურსს მოითხოვს, ამიტომ ასეთ დროს, კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია დასვენებისა და ძილის რეჟიმის პრიორიტეტად ქცევა. 

ხელი შევუწყოთ პოზიტიური აზროვნების გამომუშავებას და იმ მოვლენებზე კონცენტრირებას, რომლებიც ჩვენს კონტროლს ექვემდებარება 

სამწუხაროდ, ძლიერი სტრესი, ტრავმული გამოცდილება ან სხვა ნეგატიური მოვლენა, უფრო დიდ და მნიშვნელოვან კვალს ტოვებს ხოლმე ჩვენს გონებაში, ვიდრე ჩვენს თავს გადამხდარი ნებისმიერი სასიხარული ამბავი. შესაბამისად, ჩვენი ემოციური კეთილდღეობისათვის მნიშვნელოვანია, რომ ვიმუშაოთ პოზიტიური აზროვნების გაღვივებაზე. ასეთი რთული მოვლენების ფონზეც კი ვიმსახურებთ სიმშვიდეს და ბედნიერ წუთებს.

უარყოფითი ემოციის დადებითით ჩანაცვლებაში დაგვეხმარება ისეთი ჩვევები, როგორიც არის: 

• მადლიერების გამოხატვა 

• საყვარელ ადამიანებთან დროის გატარება

• ბუნებაში ყოფნა 

• საყვარელი მუსიკის მოსმენა 

• საყვარელი კერძის მომზადება

ასევე, როდესაც მძაფრად ვგრძნობთ შფოთვას, დაგვეხმარება თუ ჩამოვწერთ ყველაფერს, რაზეც ვნერვიულობთ და სიიდან ამოვარჩევთ იმას, რაზეც ამჟამად გვაქვს გავლენა. ამ გზით, შეგვიძლია ცოტათი მაინც დავუბრუნოთ ჩვენს ნერვულ სისტემას კონტროლის შეგრძნება.

დღევანდელი რეალობის გათვალისწინებით, ბუნებრივია, რომ ემოციურად გადაღლილები ვართ, შეიძლება დანაშაულის განცდაც გაგვიჩნდეს, ჩვენი ყოველდღიური მოვალეობების შესრულება ან სამუშაოზე კონცენტრაციის მობილიზება გვიჭირდეს. თუმცა ასეთ დროს, კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება საკუთარ თავზე ზრუნვა. პირველ რიგში იმიტომ, რომ ჩვენ ამას ვიმსახურებთ და სხვა თუ არაფერი, მხოლოდ იმიტომ მაინც, რომ ჩვენი რესურსით ჩვენ საყვარელ ადამიანებზე ზრუნვა შევძლოთ.

ავტორი: ელენე კვერნაძე