კულტურა

გიგლო ყარალაშვილის სტერეო ფოტოგრაფიის გამოფენა

Kolga Tbilisi Photo | 26.10 - 20.11

ოქტომბერი 26, 2021

„ვერასკოპი არის ჯიბის სტერეოსკოპული კამერა. ის იღებს იმ ხალხისა და ღონისძიებების ფოტოებს, რომლებიც სავსეა სიცოცხლით, ენერგიითა და მოძრაობით. ვერასკოპის ფოტოგრაფია გამოირჩევა მკაფიო წინსვლით ყველა იმ ნამუშევრისგან, რომელიც აქამდე გამოფენილა. ამის აღწერა სიტყვიერად შეუძლებელია, თუმცა შესაძლებელია რეალურად დაფასება ნახვისას,“ – ვკითხულობთ მე-19 საუკუნის ბოლოს გამოსული ვერასკოპის, რეალობის აღწერის სრულიად ახალი საშუალების რეკლამაში. 

სწორედ ეს მცირე ზომის კამერა, რომელიც მომენტების შეუმჩნევლად დაფიქსირების საშუალება იყო, ქართული სახელის ფოტოგრაფიაში გაჟღერების წინაპირობა აღმოჩნდა.

როცა ქართულ ფოტოგრაფიაზე ვიწყებთ საუბარს და ვცდილობთ, ჩვენს მეხსიერებაში ის წერტილი ვიპოვოთ, საიდანაც იწყება გამოსახულების ეროვნული ისტორია, რთულია, ეს წერტილი მე-20 საუკუნის მეორე ნახევრამდე აღმოვაჩინოთ, ვიპოვოთ ნაცნობი სახელები, რომლებმაც შემოინახეს კადრი, როგორც ისტორიის ფურცელი. ეს, ალბათ, იმის ბრალია, რომ ქვეყნის არასტაბილურობის გამო ბევრი, ძალიან ბევრი სახელი გაქრა და გაქრა არამხოლოდ გარშემო, არამედ მეხსიერებაშიც.

ასეთ სახელებს შორისაა გიგლო ყარალაშვილიც, რომელმაც თავის ვერასკოპზე მე-20 საუკუნის დასაწყისის ევროპა აღწერა და ტექნოლოგიურად სრულიად ახალი საშუალების – სტერეო ფოტოგრაფიის მნიშვნელოვანი ნამუშევრები შექმნა: 1900-1910-იან წლებში, ევროპის სხვადასხვა ქვეყანაში მოგზაურობისას გადაღებული ფოტოები, თბილისში გამართული სამხედრო სადღესასწაულო მარშები, კერძო პირების საცხოვრებელი სახლები და საზოგადოებრივი შეკრებები – ეს მცირე ჩამონათვალია იმ ფოტოკოლექციისა, რომელიც 1963 წელს გიგლო ყარალაშვილის ოჯახმა საქართველოს ეროვნულ არქივს გადასცა.

გიგლო ყარალაშვილი 1844 წელს დაიბადა საქართველოში. მის ბიოგრაფიაზე ბევრი არაფერია ცნობილი, თუმცა არასწორი იქნებოდა ამის თქმა ადამიანზე, რომელმაც თავისი ცხოვრების ისტორია 770 ნეგატივსა და 60 პოზიტივზე შემოუნახა თაობებს და შემოუნახა არამხოლოდ იმ რეალობის დოკუმენტაცია, რომელიც თანამედროვე თაობებისთვის მიუწვდომელი და უცნობია, არამედ აღწერა ამ უცნობის მიღმაც, კიდევ უფრო უცნობის – მე-20 საუკუნის დასავლეთის ყოველდღიურობა თავისი გრაციოზულობით, იდუმალებითა და ემოციებით.

ეს ფოტოგრაფია კი, თავისი ისტორიის სიძველის მიუხედავად, სუპერ თანამედროვე ტექნოლოგიის - სტერეო ფოტოგრაფიის ძალიან მნიშვნელოვანი ნიმუშია.

ერთი და იმავე კადრის ორი სხვადასხვა გამოსახულება – მარჯვენა და მარცხენა თვალის ხედვის შერწყმა მოცულობითი გამოსახულების მისაღებად. გიგლო ყარალაშვილმა სწორედ ვერასკოპის საშუალებით შეძლო სივრცული გამოსახულებების მიღება, წარსულ გარემოში მნახველის ინტეგრირება და ფოტოგრაფიის საშუალებების სრული გამოყენებით მისი რეალობად ქცევა. ის, რასაც დღეს 3D-ს ვეძახით, სწორედ სტერეოსკოპული გამოსახულების შედეგია, მარჯვენა და მარცხენა თვალის გამოსახულებების სპეციალური ხელსაწყოს – სტერეოსკოპის ქვეშ ნახვა და შეგრძნება, რომ შენც ყოველივე ამის მონაწილე ხარ.

შესაბამისად, გიგლო ყარალაშვილის მოღვაწეობა არა მხოლოდ ქართული ფოტოგრაფიის წინა ხაზზე იდგა, არამედ, ჯერ კიდევ ქართული ფოტოგრაფიის ისტორიის არარსებობის პერიოდში, ახალი ტექნოლოგიური საშუალებებით ცდილობდა, ან სულაც არ ცდილობდა და უბრალოდ ასე გამოსდიოდა, დაემახსოვრებინა ის, რაც მის გარშემო ყოველდღიურად ხდებოდა.

ასე იწერებოდა ქართული ვიზუალური ენის ანბანი გიგლო ყარალაშვილის შემოქმედებით. სწორედ ამ უნიკალური არქივის გამოფენას უმასპინძლებს „ქოლგა თბილისი ფოტო კვირეული“:

„გიგლო ყარალაშვილის ფოტოები უნიკალურია იმიტომ, რომ მე-20 საუკუნის დასაწყისის ქართული ფოტოგრაფიის ისედაც მწირ არქივში, სტერეო ტექნიკით გადაღებული ნამუშევრები არ გვხვდება. მისი კოლექცია მდიდარია, როგორც საქართველოს, ასევე ევროპის სხვადასხვა ქალაქში გადაღებული უნიკალური კადრებით.“


– ბესო ხაინდრავა,

„ქოლგას“ დამფუძნებელი

26 ოქტომბრიდან 20 ნოემბრის ჩათვლით ქართული სტერეო ფოტოგრაფიის პირველი ნიმუშების ნახვის შესაძლებლობა საქართველოს ეროვნული არქივის საგამოფენო სივრცეში იქნება შესაძლებელი:

„აქამდე საჯაროდ არსად და არასდროს გამოფენილა გიგლო ყარალაშვილის ნამუშევრები და პირველად ხდება მისი არქივის ნაწილობრივი ჩვენება. პანდემიური შეზღუდვების გამო სრულფასოვნად გაჭირდა დაგეგმილი გამოფენების კომპაქტურ დროში გამართვა, ამიტომ ამ სრულიად უნიკალურმა გამოფენამ ოქტომბერში გადმოინაცვლა.“


– ბესო ხაინდრავა,

„ქოლგას" დამფუძნებელი

ავტორი: At.ge